تصور تابستان بدون بستنی بسیار سخت است. خیلی از ما، تابستان‌های دوران کودکی خود را فقط با دلخوش کردن به بستنی‌هایش گذرانده‌ایم. اصلاً شاید همین حالا هم همین‌طور باشد! مگر می‌شود تابستان را بدون خوردن بستنی، به‌خصوص بستنی سنتی ایرانی گذراند؟ بستنی سنتی همیشه برای ما ایرانی‌ها، جایگاه ویژه‌ای داشته است.
شاید کمتر از ۱۰ درصد ایرانی‌ها بدانند که چطور باید بستنی سنتی خانگی تهیه کرد. برای همین است که ما امروز قصد داریم دستور تهیه بستنی سنتی را با شما به اشتراک بگذاریم؛ پس با ما همراه باشید.
تاریخچه بستنی سنتی در ایران
در گذشته، آن‌طور که باید و شاید، بستنی در ایران شناخته‌شده نبود. قدیمی‌ترین نوع بستنی در کشور ما، تنها ترکیب برف و شیره بود که خب آن هم هرجایی پیدا نمی‌شد. اگر بخواهیم به شکل دقیق به این مسئله نگاه کنیم، باید به دوران قاجار سفر کنیم.
خیلی از متخصصان باور دارند که بستنی به آن شکلی که ما امروز می‌شناسیم، از زمان حکومت ناصرالدین‌شاه وارد ایران شد. قبله عالم در سفر سوم خود به فرنگ، با پدیده‌ای به نام بستنی آشنا شدند و آن را مثل خیلی از چیزهای دیگر، به ایران وارد نمودند! از آن زمان به بعد، بستنی حسابی در دربار باب شد و کم‌کم، در بین عامه مردم هم جا باز کرد.
به‌عبارت‌دیگر، بستنی سنتی ایرانی از همان زمان محبوب شد. آشپزهای خوش‌ذوق ایرانی، بستنی اروپایی را با ذائقه ایرانی سازگار کردند و بستنی زعفرانی را به ایرانی‌ها، معرفی کردند. فردی به اسم «ممد ریش» را می‌توان بنیان‌گذار بستنی سنتی در ایران دانست. او در زمان مظفرالدین شاه، در آشپزخانه دربار فعالیت می‌کرد و شاگردی داشت به اسم «اکبر مشتی».
بعدازاینکه قاجاریه منقرض شد، همین اکبر مشدی یک بستنی‌فروشی در تهران تأسیس کرد و تبدیل شد به قدیمی ترین بستنی فروشی در ایران؛ آن‌چنان بروبیایی هم داشت که اصلاً نگو و نپرس! از همان زمان به بعد بود که بستنی سنتی، به یکی از معروف‌ترین خوراکی‌ها و به‌نوعی به نماد دسر ایرانی، تبدیل شد.
اگر به خوراکی های سرد و خنک و ریشه تاریخی آنها علاقه دارید، مقاله تاریخچه نوشیدنی‌های سرد را مطالعه کنید.
ارزش غذایی بستنی سنتی خانگی
بستنی سنتی خانگی، هم مقوی است، هم نیست! هم می‌تواند به‌عنوان یک میان وعده سالم استفاده شود، هم می‌تواند قاتل رژیم غذایی‌تان باشد! باید بدانید که ارزش غذایی بستنی سنتی، به مواد اولیه آن بستگی دارد. به طور مثال هرچقدر که خامه بیشتری داشته باشد، کالری و چربی‌اش نیز به‌مراتب بالاتر است.
اگر کنجکاوید بدانید که بستنی‌های دیگری مثل بستنی شکلاتی خانگی چقدر ارزش غذایی دارند و چطور حاضر می‌شود، ما مطالعه مقاله طرز تهیه بستنی شکلاتی خانگی را به شما توصیه می‌کنیم.
جدول زیر، ارزش غذایی هر ۱۰۰ گرم از بستنی سنتی خانگی را نشان می‌دهد:
| کالری | ۲۵۰ واحد |
| چربی | ۱۱ گرم
(بسته به مواد اولیه، می‌تواند بیشتر باشد) |
| قند | ۲۵ گرم |
| پروتئین | حدود ۴ گرم |
| کربوهیدرات | ۲۵ گرم |
| کلسترول | ۴۵ میلی‌گرم |
| سدیم | ۸۰ میلی‌گرم |
| پتاسیم | ۲۰۰ میلی‌گرم |
مراحل تهیه بستنی سنتی خانگی
شاید بتوان این‌طور ادعا کرد مواد لازم برای تهیه بستنی سنتی خانگی، در هر خانه ایرانی پیدا می‌شود. تنها موردی که شاید نباشد، «ثعلب» است که خب می‌توانید از شیرینی‌فروشی‌ها و یا فروشگاه لوازم قنادی، خریداری کنید. به‌طورکلی بستنی سنتی مواد اولیه خاصی نمی‌خواهد و تهیه‌اش، بسیار ارزان برایتان تمام خواهد شد.
مواد اولیه بستنی سنتی خانگی برای ۶ نفر، به شرح زیر است:
- شیر پرچرب: ۴ پیمانه (۱ لیتر)
- خامه: ۱۰۰ گرم
- شکر: ۲ پیمانه (۵۰۰ گرم)
- گلاب: نصف پیمانه
- ثعلب: ۲ قاشق چای‌خوری
- خلال پسته: ۱ قاشق غذاخوری (۵۰ گرم)
- زعفران دم‌کرده: به مقدار لازم
- اسانس یا عرق هل: به مقدار لازم
رسیدیم سر اصل مطلب! طرز تهیه بستنی سنتی خانگی بسیار آسان است، فقط اندکی صبر می‌خواهد و دقت، وگرنه با روشی که ما به شما آموزش می‌دهیم، بستنی‌هایتان با بستنی‌های بازاری، مو نخواهد زد!
آماده‌سازی مواد اولیه بستنی سنتی و ترکیب‌کردنشان حدود ۳۰ دقیقه و مدت‌زمان حاضرشدن بستنی نیز حدود ۱۲۰ دقیقه طول خواهد کشید. در ادامه، با روش تهیه بستنی سنتی به‌صورت مرحله‌به‌مرحله، با ما همراه باشید.
برای تهیه بستنی سنتی خانگی، باید به شکل زیر عمل کنید:
در این مرحله، ابتدا باید تکه‌های خامه داخل بستنی سنتی را حاضر کنید. برای این کار، باید یک سینی هم‌اندازه کشوهای فریزر خود انتخاب کنید. برای حفظ سلامت سینی، بهتر است که از سینی استیل استفاده کنید. سپس کف سینی را تمیز کنید و خامه را روی آن بریزید. خامه را با قاشق روی سینی پهن کنید، تا ضخامت آن به ۲میلی‌متر برسد. سپس سینی را در فریزر بگذارید تا خامه یخ بزند.
نکات مهم در تهیه بستنی سنتی
- برای اینکه خامه بهتر و سریع‌تر یخ بزند، بهتر است از خامه کم‌چرب استفاده کنید.
- برای اینکه خامه راحت‌تر از سینی جدا شود، می‌توانید کف سینی را سلفون پهن کنید.
طرز تهیه مایع بستنی
حال به سراغ آماده‌کردن مایع بستنی بروید. در این مرحله باید شیر را در قابلمه‌ای مناسب ریخته و روی گاز بگذارید. صبر کنید تا شیر جوش بیاید. بعد از آنکه جوش آمد، زیرش را کم کنید. اکنون نوبت آن است که گلاب و زعفران دم‌کرده را به محتویات قابلمه، اضافه کنید. مواد را خوب به هم بزنید تا با هم ترکیب شوند.
- سعی کنید زعفران بیشتری را به شیر روی حرارت اضافه کنید.
- هرچند که ممکن است که شیر روی حرارت با زعفران، رنگ دلخواه شما را بگیرد، اما بعداً که سرد شود، کم‌رنگ‌تر خواهد شد.
اکنون پودر ثعلب و شکر را در ظرفی جداگانه ریخته، خوب به هم بزنید. سپس مخلوط شکر و ثعلب را قاشق، به محتویات قابلمه اضافه کنید. با یک‌دست محتویات قابلمه را خوب هم بزنید، و با دست دیگر، شکر و ثعلب را اضافه کنید. توجه کنید که شکر و ثعلب ابتدا به‌خوبی حل شود، سپس قاشق بعدی را اضافه کنید. این کار را آن‌قدر ادامه دهید تا تمام مخلوط، در شیر حل شود. در نهایت مایع بستنی سنتی شما مقداری غلیظ خواهد شد.
اکنون ظرف بزرگی را بردارید و داخلش را پر از یخ کنید. مایع بستنی را از داخل قابلمه خالی کرده و داخل ظرف دیگری بریزید. توجه کنید که قطر ظرف یخ، از ظرف بستنی بیشتر باشد. حال باید شروع کنید به‌هم‌زدن مایع بستنی. این کار را آن‌قدر ادامه می‌دهیم که مایع بستنی، کش‌دار شود. سپس به مدت ۳۰ دقیقه، باید آن را داخل فریزی قرار دهید. این عمل (هم زدن و داخل فریزر گذاشتن) را تا ۵ مرتبه تکرار کنید.
قبل از اینکه مایع بستنی را برای آخرین بار در فریزر بگذارید، باید خامه را نیز به آن اضافه کنید. خامه را از روی سینی جدا کرده و آن را به‌اندازه دلخواه، خرد کنید. سپس خامه خرد شده را همراه با خلال پسته به بستنی اضافه کرده و خوب به هم بزنید. عرق یا اسانس هل را نیز می‌توانید در همین حین، اضافه کنید. در نهایت، مایع بستنی را برای ۲ ساعت داخل فریزر بگذارید. بعدازاین زمان، بستنی شما آماده است، نوش جان!
اگر تمایل دارید بستنی خود را با نوشیدنی سرو کنید. به مقاله طرز تهیه انواع نوشیدنی با بستنی مراجعه کنید و با این نوشیدنی‌های خوشمزه آشنا شوید.
نکات مهم
- در انتخاب ثعلب دقت کنید؛ اگر ثعلب باکیفیت نباشد، بستنی کش‌دار نخواهد شد و به‌اصطلاح، نخواهد بست.
- مقدار ثعلب را می‌توانید به سلیقه خود بیشتر کنید.
- حدود ۳۰ دقیقه آماده‌سازی مایع بستنی طول می‌کشد. حدود ۱۲۰ دقیقه نیز برای هم زدن و کش‌دار شدن بستنی و در نهایت حدود ۱۲۰ دقیقه نیز برای بستن بستنی زمان میبرد.
- در صورت استفاده از بستنی‌ساز، لازم است مایع بستنی را اول در فریزر قرار دهید تا کمی ببندد.
- توصیه می‌شود که شیر را ابتدا بجوشانید و بعداً برای تهیه بستنی از آن استفاده کنید.
- اگر تمایل دارید بستنی شما رژیمی شود، خامه را از مواد اولیه آن حذف کنید. البته خامه در خوشمزه شدن بستنی سنتی بسیار موثر است.
- اگر دوست داشته باشید، می‌توانید به‌جای استفاده از زعفران، از پودر کاکائو استفاده کنید.
فالوده هم از آن خوراکی‌های محبوبی است که در فصل گرما خودنمایی می‌کند. برای آماده‌سازی آن حتما مقاله طرز تهیه فالوده را بخوانید.
کلام آخر
امروز سعی کردیم تا بهترین طرز تهیه بستنی سنتی خانگی را به شما آموزش دهیم. تهیه این بستنی بسیار ساده است؛ تنها کمی حوصله می‌خواهد. بسیار خوشمزه است و برای روزهای گرم تابستانی، بسیار جواب است! همین‌الان دست‌به‌کار شوید تا برای امشب، این محبوب‌ترین دسر ایرانی را از دست ندهید.
سؤالات متداول
یک ظرف متوسط بستنی سنتی خانگی، چقدر کالری دارد؟
هر ظرف متوسط بستنی سنتی حدود ۱۰۰ گرم است و ۲۵۰ واحد کالری دارد.
مدت‌زمان آماده‌سازی بستنی سنتی خانگی چقدر است؟
حدود ۳۰ دقیقه آماده‌سازی مایع آن طول می‌کشد، حدود ۱۲۰ دقیقه نیز برای هم‌زدن و کش‌دار شدنش و در نهایت حدود ۱۲۰ دقیقه نیز برای بستنش.
آیا می‌توان خامه را از دستور تهیه بستنی سنتی خانگی حذف کرد؟
بله، خامه هرچند که برای سنتی لازم است، اما برای کاهش کالری بستنی، می‌توان خامه را از آن حذف کرد.